Normaal poep-gedrag

Een kat poept gemiddeld één keer per dag. De kat doet hurkend zijn behoefte, meestal zonder eerst een kuiltje te graven, begraaft het grotendeels met zijn voorpoten en ruikt aan deze plek.

Het is aangeboren gedrag. Kittens van 1 a 2 maanden oud doen dit al zo.

Katten poepen bij voorkeur in een rustige omgeving en niet te dicht bij hun eet- drink- en slaapplekjes. Ze plassen en poepen bij voorkeur niet op dezelfde plaats. Ze kiezen vaak een zachte, doorlatende ondergrond zoals zand, hoewel er natuurlijk altijd uitzonderingen zijn.

De grote boodschap

Poepen is niet alleen een manier om de darmen te ledigen maar ook een communicatiemiddel. Wilde katten leefden oorspronkelijk voornamelijk solitair en geuren zijn dan een handig middel om een boodschap over te brengen. De boodschap bevat informatie over het geslacht, de gezondheid, reproductieve status, de bewegingen en het gedrag van de eigenaar van de poep. De poep wordt vaak achtergelaten op punten tussen twee territoriums en op duidelijke herkenningspunten zoals een kruispunt of een verhoogde grapspol.

Recent onderzoek wijst erop dat buiten lopende katten deze boodschappen achterlaten voor onbekende individuen. Het kan daarom gezien worden als een extra manier om het territorium aan te geven. Daarnaast kan het een rol spelen bij voortplantingsgedrag zoals het identificeren van een potentiële kandidaat en/of mannelijke rivalen. In dit geval wordt de ontlasting uiteraard niet begraven anders kan niemand de boodschap ruiken.

Waarom poept een kat buiten de bak?

Zoals met elk probleemgedrag moeten we de oorzaak van het gedrag achterhalen om bij de oplossing te komen. Mogelijke oorzaken zijn:

1. Medische aandoeningen
2. Markeren
3. Sociale- of omgevingsfactoren

of een combinatie daarvan.

Medische aandoeningen

Medische aandoeningen spelen vaak mee. Katten vertellen het ons niet als ze ziek zijn of pijn hebben. Ze zijn er heel goed in om dat te verbergen. Wij moeten dus goed letten op signalen die hierop kunnen wijzen. Zo kan het gedrag op en naast de kattenbak veel vertellen. Hoe is de houding? Verschilt het met de plashouding? Wordt er geroken? Gegraven? Maakt je kat geluid? Wast hij zich elke keer fanatiek onder zijn staart na het poepen? Film het! In ieder geval is elke gedragsverandering reden voor verder onderzoek.

Daarnaast letten we op de ontlasting zelf: Een normale drol is bruin, sigaarvormig en zonder insnoering. Als je het met een papiertje op pakt mag het papiertje niet vies worden. Ziet de ontlasting van je kat er meerdere dagen achter elkaar anders uit, neem dan contact op met je dierenarts voor advies. Bekijk ook de Fecal Scoring Chart in de bijlage onderaan dit blog.

Mogelijke medische oorzaken voor poepen buiten de bak zijn onder andere:

Interne parasieten, gewrichtsontsteking, afwijkingen aan de rugwervels, anaalzakjes of darmen, vernauwde endeldarm, of een (neurologische)aandoening waardoor je kat incontinent is voor ontlasting. Ook kunnen katten met cognitieve disfunctie (dementie) moeite hebben om de bak te vinden of ze zijn vergeten waar die voor dient.

Markeren

Katten markeren door te krabben, te wrijven en te sproeien met urine. Markeren met ontlasting is, zeker binnenshuis, verreweg de minst voorkomende vorm van markeren bij katten. 

De poep wordt meestal op strategische, duidelijk zichtbare, open plekken geplaatst. Een kat die markeert heeft geen voorkeur voor een bepaalde ondergrond. De locatie van de boodschap is het belangrijkst.



Omgeving van de kat en sociale factoren

Dit is een lastige omdat er heel veel onder valt. Waar poept je kat? En waar kunnen potentiele conflicten tussen je katten ontstaan? Waar in je huis is veel drukte en lawaai? Kan dit verklaren waarom je kat de kattenbak mijdt? Een onzekere kat in een onrustige omgeving voelt zich soms het veiligst op het bed van de eigenaar en doet dan daar zijn behoefte in plaats van op de kattenbak. 

De kattenbak

De kattenbak staat met stip op één als oorzaak van het poepen buiten de bak. 

Sommige huishoudens hebben geen kattenbak omdat de kat zijn behoefte altijd buiten doet. Als de locatie buiten echter niet bruikbaar is (bijvoorbeeld onder water staat of bevroren is) of ontoegankelijk is (bijvoorbeeld als de kat ziek is of als er ineens een hond woont in de gebruikte tuin) of tijdens vuurwerk, kan de kat besluiten om zijn behoefte binnen te doen. Het begint misschien als een “noodoplossing” maar kan uitgroeien tot een gewoonte.

Of misschien vindt je kat jouw keuze van kattenbakvulling niet geschikt. Je kat zoekt dan meestal één andere vaste plek om te poepen die hem beter bevalt. 

Het is logisch dat een vieze kattenbak ook niet aantrekkelijk is voor je kat. 

Onderzoek heeft uitgewezen dat het niet zozeer de geur is maar vooral de klonten urine en ontlasting waar de kat een hekel aan heeft. 

Weerstand tegen de kattenbak kan ook ontstaan door ondoordacht gedrag van de eigenaar of de kinderen. Voorbeelden zijn: Een kat vangen in de kattenbak. Zomaar of om bijvoorbeeld medicatie toe te dienen. Een kat zal een kattenbak mijden als hij die associeert met een vervelende gebeurtenis. Dat kan dus heel goed alleen met plassen of alleen met poepen zijn. 

Zo kan pijn bij het poepen ervoor zorgen dat je kat hiervoor (steeds) een ander plekje zoekt waar het geen pijn doet en gewoon op de bak blijven plassen. Kattenlogica. Ze zijn experts in het combineren van oorzaak en gevolg! 

Wanneer poepte je kat voor het eerst buiten de bak? Kan hij kort daarvoor een negatieve ervaring hebben gehad tijdens het poepen op de bak? Eén enkele negatieve ervaring kan er al voor zorgen dat hij een andere plek zoekt. Meestal blijft het dan ook bij die ene alternatieve plek, zolang die goed bevalt.

Als je kat, om wat voor reden dan ook, de kattenbak niet geschikt vindt om te poepen, kan hij een voorkeur ontwikkelen voor een andere ondergrond, bijvoorbeeld zacht textiel. Een kat die de bak niet fijn vindt maar geen secundaire voorkeur heeft ontwikkeld, kan pal naast de bak gaan poepen.

Stress 

Vaak wordt al snel geroepen dat het stress is en de oplossing is dan een zak dieetvoer. Het is echter belangrijk om verder te kijken en te onderzoeken   wat de oorzaak is van de stress om die vervolgens aan te pakken. Oorzaken zijn bijvoorbeeld: conflicten met andere katten, pijn of straf bij het poepen. Je vindt de ontlasting dan vaak op willekeurige plekken in het huis omdat je kat steeds op zoek moet naar een nieuwe veilige plek.



Het is belangrijk, en leuk! om de relatie tussen je katten in kaart te brengen:

Schrijf de namen van je katten op een stuk papier en teken pijlen van vijandelijk- en vriendschappelijk gedrag in. Dus als Max Minet wel eens aanvalt, teken je een rode pijl van Max naar Minet. Hoe vaker het voorkomt, hoe dikker de pijl. Vijandelijk gedrag is niet alleen aanvallen maar ook achtervolgen, blazen, staren en een dreigende lichaamshouding. Teken met een groene pijl vriendschappelijk gedrag in zoals: elkaar wassen, met kopje of het lichaam langs elkaar wrijven en elkaar met de staart omhoog begroeten. Let op: samen eten en slapen telt niet mee als vriendschappelijk gedrag.

Een vreemde kat in huis is natuurlijk helemaal een stress moment. Als je een kattenluik hebt zorg dan dat het er een is die de chip van kat herkent (en laat je kat uiteraard chippen).

Wat kan je doen als je kat naast de bak poept?

De oplossing bestaat uit drie delen:

1. Medische oorzaken uitsluiten
2. Schoonmaken en kattenbakmanagement 
3. Voldoen aan de vijf pilaren voor een gezonde kattenomgeving 

Hierdoor verbetert de interactie tussen de katten en wordt stress verminderd. Dit zorgt weer voor preventie of minder vaak poepen (en ook plassen) buiten de bak. 

Hoe langer het probleem bestaat, hoe langer het meestal ook duurt voordat het verholpen is.

Medische aandoeningen uitsluiten

Hiervoor moet je bij de dierenarts zijn. Dus herken je symptomen uit het kopje “Medische oorzaken”, maak dan vooral een afspraak. 

Net als bij mensen is een gezonde leefstijl en goede voeding ook belangrijk voor de kat. Een kat is een vleeseter. Hij heeft dus vlees nodig en dat vind je behalve in de rauwe vorm vooral in natvoer. Een brok lijkt niet eens op vlees en er zijn dan ook o.a. koolhydraten aan toegevoegd om alle ingrediënten aan elkaar te plakken.

Daarnaast kan je probiotica geven om een goede darmgezondheid te bevorderen. Geef wel probiotica speciaal voor katten (en honden).

Heeft je langharige kat last van diarree, dan kan het verstandig zijn om de lange haren onder de staart wat in te (laten) korten om de haren schoon te houden. Uiteraard moet ook de oorzaak van de diarree aangepakt worden.

Schoonmaken en kattenbakmanagement

Plaats de bakken op een rustige plek, waar de kat het nodig heeft, bijvoorbeeld waar de kat buiten de bak poept.

Houd minimaal 2 meter afstand aan tot voer, water en slaapplekken.

Zet de bakken niet met de opening naar elkaar toe maar haaks op elkaar.

Onderzoek of je kat een voorkeur heeft voor een bak met of zonder kap. Kiest hij voor een kap, haal dan wel het klepje eruit zodat het niet tegen het achterwerk van je kat komt elke keer als hij erin of eruit gaat.

Groot genoeg (1,5 keer lengte kat) zodat hij een geschikt plekje kan zoeken.

Heeft je kat last van zijn gewrichten? Zorg dan voor een lage instap zodat hij makkelijk in de bak kan komen.

Gebruik een laag van 3 cm dikke zachte geurloze vulling. Ik adviseer vaak Almo Nature cat litter omdat dat het meeste op zand lijkt. Het is niet goedkoop maar gaat lang mee. Als de kat twee weken lang deze bak consequent gebruikt, kan eventueel begonnen worden met heel geleidelijk ander gewenst grit toe te voegen om daar heel geleidelijk op over te stappen. Echt (speel)zand kan natuurlijk ook maar is lastiger schoon te maken.

Als alle omstandigheden optimaal zijn helpt het soms om (een deel van) een drol die buiten de bak lag in de bak te leggen. Door de vervuilde plek buiten de bak goed schoon te maken en de geur te koppelen aan de bak vertel je je kat dat dit de nieuwe plek is om te poepen. 

Schep twee keer per dag de klonten/drollen (als de kat de bak weer gebruikt om te poepen) eruit.

Minimaal één keer per week de bak helemaal schoonmaken met heet/kokend water en geurloos schoonmaakmiddel (b.v. klok). Vergeet de eventuele kap en het schepje niet!

Overtuig jezelf: plaats een nieuwe bak zoals hierboven omschreven als extra erbij. Als je kat hem niet binnen drie dagen gaat gebruiken is hij overbodig.

Vijf pilaren

Een gezonde kattenomgeving steunt op vijf pilaren. Hier heb ik al eerder over geschreven dus klik vooral op de links voor meer informatie.

1.     Zorg voor een veilige plek

2.    Zorg voor een ruim en verspreid aanbod van alles wat belangrijk is voor een kat.

3.    Zorg voor voldoende gelegenheid tot spel- en jachtgedrag

4.    Zorg voor positieve, consistente en voorspelbare interacties tussen kat en mens

5.    Zorg voor een omgeving die rekening houdt met het belang van geuren voor de kat

Als ondersteuning kan je daarnaast een feromonenverdamper plaatsen en/of het voedingssuplement Zylkene (75mg)® geven.

Tot slot

Kom je er met deze tips niet uit? Tob niet langer en neem contact met me op!

Bijlage

Bronnen:

• Dennis C. Turner, Patric Bateson – The Domestic Cat. The biology of its behaviour (2000)– III p70, VI p232
• Jon Bowen, Sarah Heath, Ch 15 - Feline house-soiling and marking problems, Behaviour Problems in Small Animals, (2005), p 185-203.
• AAFP and ISFM Guidelines for Diagnosing and Solving House-Soiling Behavior in Cats, Hazel C Carney, Tammy P Sadek, Terry M Curtis,
  Vicky Halls, Sarah Heath, Pippa Hutchison, Kari Mundschenk, Jodi L Westropp - Journal of Feline Medicine and Surgery (2014) 16, p 579-598.
• AAFP and ISFM Feline Environmental Needs Guidelines, Sarah L H Ellis, Ilona Rodan, Hazel C Carney, Sarah Heath, Irene Rochlitz, Lorinda D Shearburn, Eliza Sundahl and Jodi L Westropp
  Journal of Feline Medicine and Surgery (2013) 15: 219 
• Sarah Ellis BSc (Hons), Pg Dip, PhD International Cat Care, UK  - I understand you, do you understand me? Feline communication and implications for human-cat interaction (2020).
• Is it Cat Defecating or Middening? Michelle Nagelschneider, The Cat Behaviorclinic.