Dit artikel is van toepassing op katten en honden.

Er bestaat veel onwetendheid over hyperthermie, oftewel oververhitting bij dieren. In veel gevallen worden vachten afgeschoren, uitgedund of van de onderwol ontdaan. Ik wil graag een lans breken voor het behoud van een intacte vacht. Ik hoop dat dit onderbouwende verhaal duidelijk is voor professionele vachtverzorgers én voor eigenaren.

Het lichaam van hond of kat moet een constante temperatuur houden, 38 tot 39 graden, afhankelijk van de grootte van het dier. De dekharen, de onderwol, de huid en de onderhuid (met vetcellen) vormen samen de isolerende factor. In elk seizoen moet de lichaamstemperatuur constant blijven. Dat geldt dus zowel voor een winterwandeling bij -15° C als een uur later voor de kachel bij +25 °C. En ook in de zomer; liggend in de hete zon of op een tochtend hoekje op het terras: binnenin het hondenlijf blijft het steeds 38 °tot 39 °C.

De vacht is ‘slechts’ een onderdeel van de isolatie, maar wel een heel belangrijk deel. Denk eens aan je thermoskan, die bij het schaatsen de chocolademelk warm houdt en ’s zomers de limonade koel. Zou je die dranken in een gewone, enkelwandige fles doen dan koelde je chocolademelk af en werd de limonade warm. De dikte van de wand, en dan vooral de isolerende luchtlaag ertussen, is dus duidelijk van belang. Die luchtlaag is in ruime mate aanwezig tussen de haren, en dan met name in de onderwol in de vacht.

Bovendien werkt de vacht als een parasol, zodat de zonnestraling niet direct de zongevoelige huid bereiken kan. Zonverbranding door UV-B straling, en DNA-schade door UV-A straling wordt door een intacte, gepigmenteerde vacht tegengegaan. Zeer kortharige en wit/lichtgetinte dieren zijn dus extra gevoelig. Vergelijk de werking van de thermoskan nog eens als deze in de badtas tussen de handdoeken zit of juist pal in de zon staat.

Helaas wordt de vacht van huisdieren ten onrechte als een extra bontjas gezien, maar die vergelijking gaat niet op. Natuurlijk, als wij mensen in de zomer een bontjas dragen (bestaande uit een dierenhuid mèt onderwol èn bovenharen van het pelsdier) krijgen we het ongelooflijk heet. Wij hebben een regulatiesysteem waarbij de huid warmte kan afgeven. Dan moet daar geen bontjas, ofwel een behaarde lap leer omheen gedragen worden! Als mensen in een ‘te warme’ omgeving zijn ( +25 graden) of zelf warmte-overschot creëren door inspanning wil ons lichaam die warmte kwijt. De bloedvaten verwijden zich (de huidhaarvaten kleuren je vel dan rood) zodat het bloed warmte kan afgeven aan de koelere omgeving. Bovendien voeren exocriene (op de huid uitmondende ) zweetklieren lichaamsvocht af. Daarbij verlaat niet alleen vocht maar ook warmte het lichaam. En nog mooier is dat dat vocht verdampt op de huid, wat ook weer verkoeling geeft.

Dit systeem werkt niet bij pelsdieren zoals honden en katten. Hun apocriene zweetkliertjes, die uitmonden in de haarzakjes dienen om huid, haar en huidflora in conditie te houden, samen met talgkliertjes. Met warmte-afvoer heeft dat echter niet van doen. De exocriene, op de huid lozende kliertjes in de voetzooltjes zijn vooral bedoeld om geursporen achter te laten. Daarom vindt een opgejaagde, gevluchte hond jou en de auto terug in het bos. Zo’n klein oppervlak bergt te weinig zweetklieren om een heel hondenlijf af te koelen. De voeten in een bak koud water zetten heeft ook weinig zin. De bloedvaten in de onderpoten zullen zich dan toeknijpen, zoals dat gebeurt in sneeuw waarbij er geen warmte verloren moet gaan.

Wat is dan wel de manier om met een volbehaard huisdier de zomer veilig door te komen? Laten we eens kijken wat het beestje zelf doet. Allereerst valt het op dat een hond al snel gaat hijgen, zowel bij inspanning als in een warmere omgeving. Het is een mechanisme waarbij de warmte via de ademhaling aan de omgeving wordt afgegeven. Tegelijkertijd haalt het dier daarmee koelere omgevingslucht binnen, een heel efficiënt systeem dus. Dat is niet zielig, maar wij raken geattendeerd, bezorgd of misschien zelfs geïrriteerd door dit gehijg. Maar laat hem gewoon hijgen, en beklaag hem niet. De extra aandacht die hij ermee krijgt maakt dat hij graag in jouw buurt komt hijgen. Je beloont hem er immers voor met een vriendelijk woord of gebaar. Katten hijgen minder snel maar kiezen een houding en een ligplaats waar ze het minste last van de warmte hebben. Let er bij hen op dat ze niet per ongeluk opgesloten raken (tuinhuis, zolder) waar ze verstoken zijn van drinkwater en kattenbak.

Een extra manier om warmte af te voeren is plat op de buik op een koele ondergrond te gaan liggen. De bloedvaten in (schaarser behaarde) oksels en liezen zullen zich verwijden zodat de toegenomen bloedtoevoer langs die weg warmte aan de koelere ondergrond kan afgeven. Na een tijdje staat het dier dan op, neemt misschien een slok water (door te hijgen verliest het vocht) en ploft iets verderop neer op een nieuwe koele ligplaats, de vorige is immers verwarmd geraakt. ‘Hij weet niet waar hij het zoeken moet’? Hij weet het juist donders goed!

Het bioritme van de huishond heeft zich behoorlijk aangepast aan ons leefschema. Tijdens warmere perioden moeten we dit toch liever laten varen. Plan de wandelingen in de randen van de dag, blijf tussen 12.00 en 15.00 uur uit de (dan sterke) zon en áls er al gespeeld of getraind moet worden (?) doe het dan als ’s avonds de koelte invalt. Heel veel honden zijn zonaanbidders en je snapt soms niet hoe ze het in de blakerende zon uithouden. Zolang het een gezond dier betreft hoeft dit geen bezwaar te zijn. De koudere ondergrond vormt meestal net de tegenhanger van de hete zon, zodat de lichaamstemperatuur in balans blijft. Voor honden met artrose kan lang op een te koude ondergrond stijfheid opleveren. Overleg dan met de dierenarts of medicatie mogelijk is. Katten trekken zich doorgaans minder van ‘ons’ leefritme aan, en stemmen hun activiteiten vanzelf wel af op de omgevingstemperatuur.

Wees je er wel van bewust dat een dunne of getrimde vacht, zeker met weinig tot geen pigment, zonnestraling doorlaten. Het dier zelf heeft daar geen weet van en kan verbrandingen en erger oplopen. Ook (niet tot) matig gepigmenteerde, kortbehaarde oren en snuiten van ‘normale vachten’ zijn gevoelig voor zonnebrand en uiteindelijk voor huidtumoren. Laat de zonliefhebbers gewoon niet buiten tussen 12 en 3 uur ’s middags.

Laat de kat met rust en een hond lekker hijgen. Sta hen toe de koelste plek op te zoeken en neem een hond niet mee op wandelingen. Laat hem niet werken, lok geen spel uit en vermijd opsluiting in een kleinere ruimte. Kortom, laat hen lekker lui zomervakantie houden. Is een hond van een erg actief type, dwing hem dan tot rust en laat de bal thuis.

Laat de onmisbare, huidbeschermende vacht zoveel mogelijk met rust. Natuurlijk moet deze klitvrij zijn maar laat de onderwol zoveel mogelijk intact. Déze haren vormen juist de thermoskaanlaag! Voor honden met vachten die geknipt, geschoren of geplukt moeten worden is het belangrijk een vachtlengte van zeker anderhalve, bij lichte dieren zelfs meer centimeter, te sparen. Een verstandige trimmer weet ervan.

Verspreid dit bericht gerust…En een fijne zomer gewenst.

Jet en Wim Bijen:

• Dierenkliniek De Ruwaard
• Praktijk voor Huid en Vacht, Wandeldreef 4, 4527 BX Aardenburg
• Verstand van Vacht en Vel
• Vacht en Vel Leshotel
• Docent bij Huisdier Kennis Instituut te Bunnik
• Docent diverse Opleidingen waaronder Hondentrimmen
• Kattentrimmen en vachtverzorging bij o.a. HKI Bunnik, KGA Amsterdam en Syntra West in België.